نقد کهن الگویی سفر در آثار عطار(الهی نامه، مصیبت نامه، غزلیات، منطق الطیر، اسرارنامه)

نقد کهن الگویی از رویکردهای جدید نقد ادبی است که بر اساس آرای روان شناس معروف سوئیسی کارل گوستاو یونگ بنا شده است. در این نوع نقد به مطالعه و بررسی کهن الگوهای اثر می پردازند و نشان می دهند که چگونه ذهن شاعر و نویسنده، این آرکی تایپ ها را که محصول تجربه های مکرر بشر است و در ناخودآگاه جمعی بشر به ودیعه گذاشته شده جذب کرده و آن ها را به شیوه ای سمبلیک و تمثیلی به نمایش گذاشته است. هدف این رساله بررسی یکی از این مفاهیم کهن الگویی به نام سفر در پنج اثر از عطار نیشابوری است. سفر از مفاهیم مهم عرفان و به تبع ادبیات عرفانی است. منطق الطیر و مصیبت نامه دو اثر عطار که هر یک به ترتیب در ظاهر مبین یک دوره سفر بیرونی و درونی اند ولی در معنی نشان دهنده سیر و سلوک در عالم عرفان و معنویت هستند و الهی نامه هم داستان رهایی از بندهای دست و پاگیر روح برای پرواز و جدایی از این دنیاست. اسرارنامه حاوی مقالاتی است در پند و نصیحت های عطار به مشتاقان راه سلوک و غزلیات او هم سراسر در معنی دعوت به دل کندن و جدایی از هر آن چیزی است که آدمی را از راه حق جدا می کند و هدایت روح به سوی حقیقت الهی است. . منطق الطیر او که به ظاهر سخن از پرواز مرغان به سوی سیمرغ دارد، در معنی رمزی است از سلوک عارفان و سیر سلوک معنوی ایشان در طریق معرفت. مصیبت نامه نیز سفری است روحانی، با قلمروهایی دیگر و از مسیری دیگر. اما به سوی همان مقصد که در منطق الطیر دیده می شود پایان هر دو سفرنامه یکی است. در این پایان نامه نگارنده تلاش می کند ضمن جستجوی واژه سفر و وابسته های آن در آثار عطار، به تطبیق نگاه این شاعر با نقد یونگی بپردازد تا نشان دهد که چگونه شاعر توانایی چون عطار توانسته است در بیان اندیشه والای خود از این کهن الگو بهره گیرد. کلمات کلیدی: نقد کهن الگویی، سفر، اسرار نامه، الهی نامه، منطق الطیر، مصیبت نامه، غزلیات عطار.